Sandomierz – gotowy plan zwiedzania 21 atrakcji. Połaźmy po Sandomierzu!

Sandomierz jest miastem położonym w województwie świętokrzyskim, nad brzegiem Wisły, na granicy dwóch krain geograficznych: Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej oraz Kotliny Sandomierskiej. Choć z Sandomierza do stolicy Włoch jest 1781 km to nazywany jest często Małym Rzymem, ponieważ podobnie jak Rzym, Sandomierz leży na siedmiu wzgórzach oraz znajdują się tu winnice. Stare Miasto skrywa piękne kamienice i nawet podcienie można tu znaleźć, tak charakterystyczne dla Włoch. Mimo, że Sandomierzowi nie można odmówić bogatej historii jak i ciekawych atrakcji, to miasto to zyskało największą popularność dopiero niedawno, dzięki serialowi “Ojciec Mateusz”. Myślę, że dla fanów serialu to musi być niezwykła wycieczka, choć dla mnie- osoby, która nie oglądała ani jednego odcinka, Sandomierz i tak jest świetnym miejscem na weekend. Z jednej strony urokliwe kamienice, rynek, zabytki i winnice a z drugiej cudowna natura, czyli to co lubię najbardziej: wąwóz lessowy Królowej Jadwigi oraz Góry Pieprzowe, a to wszystko jest na tyle blisko siebie, że siłą własnych nóg zwiedzisz cały Sandomierz piechotą.

Czy to nie jest super? Przekonaj się korzystając z mojego planu: Połaźmy po Sandomierzu!

---

• Mapa zwiedzania w Google Earth

• Jeśli zależy Ci na papierowej mapie turystycznej Sandomierza, to jest ona do wzięcia bezpłatnie w Centrum Informacji Turystycznej zlokalizowanej przy Rynku 20.

---

SPIS TREŚCI

1. Wąwóz Królowej Jadwigi
2. Kościół Św. Jakuba
3. Winnica Św. Jakuba
4. Wąwóz Św. Odrowąża
5. Ucho Igielne
6. Pierścień z kamieniem pasiastym
7. Ratusz i Kotwica
8. Rynek: studnia i kamienice
9. Mały Rynek
10. Brama Opatowska
11. Bazylika katedralna Narodzenia NMP
12. Dom i muzeum J. Długosza
13. Zamek Królewski
14. Kozie Schodki
15. Zbrojownia Rycerska
16. Podziemna Trasa Turystyczna
17. Ojciec Mateusz
18. Bulwar Sandomierski
19. Sandomierski Szlak Winiarski
20. Szlak Green Velo
21. Góry Pieprzowe
22. Gdzie spać? Polecajka i rabat dla Was

---

1. Wąwóz Królowej Jadwigi

Jest to ok. 500 metrowy rozległy wąwóz lessowy, który powstał w wyniku erozyjnej działalności wód opadowych jak i gwałtownych roztopów na wysoczyźnie pokrytej warstwą lessu. Maksymalna wysokość ścian osiąga nawet 10 metrów. Ściany są strome i odradza się spacerowania wąwozem podczas silnego wiatru.

Co to jest less? Jest to okruchowa skała pyłowa osadzana głównie przez wiatry, jest porowata, drobnoziarnista i miękka. Składa się z ziaren kwarcu, minerałów ilastych oraz węglanu wapnia.

Wąwozy Lessowe są nieodłącznym elementem krajobrazu Ziemi Sandomierskiej. Nazwa wąwozu związana jest z tym, że Królowa Jadwiga wielokrotnie odwiedzała Sandomierz.

2. Kościół Św. Jakuba

Najstarszy zabytek Sandomierza z 1226r. Jest to przykład architektury romańsko-gotyckiej. Wnętrze jest surowe i skrywa najstarszy datowany dzwon w Polsce z 1314r. Zwiedzanie kościoła jest możliwe w godzinach jego otwarcia, z wyłączaniem czasu na msze.

3. Winnica Św. Jakuba

Winnica została założona przez dominikanów w Sandomierzu, niedługo po wzniesieniu klasztoru św. Jakuba w 1226 roku. Była to pierwsza winnica na ziemi sandomierskiej, która zapoczątkowała w tym regionie uprawę winorośli.

Winnica w 1238 roku uzyskała certyfikat książęcy na produkcję oraz sprzedaż wina w całej Europie. Komercyjna działalność winnicy prowadzona była do połowy XVII wieku. Likwidacja klasztoru dominikanów w 1864 roku zakończyła jej istnienie. W 2012 roku winnica została reaktywowana. Wznowiono działalność komercyjną.

Obecnie, teren o powierzchni 0,6 ha zajmują ponad 5 letnie nasadzenia. Pozostałe 0,4 ha to młode krzewy, które w pełni wydadzą swoje plony dopiero za kilka lat.

Wejście do winnicy jest możliwe tylko z przewodnikiem z klasztoru.

Umawianie zwiedzania: 728-471-708

4. Wąwóz Św. Odrowąża

Dużo mniej spektakularny niż wąwóz Królowej Jadwigi, lecz stanowi urozmaicone przejście na stare miasto.

Wąwozem dochodzimy do podwala dolnego i armat, skąd udajemy się do Ucha Igielnego.

5. Ucho Igielne

Furta Dominikańska, zwana też Uchem Igielnym. Przez furtę komunikowali się z sobą bracia z dwóch klasztorów dominikańskich – jednego położonego poza murami Sandomierza oraz drugiego, wewnątrz murów obronnych. Furta umożliwiała też ucieczkę jak i ukrycie się w murach miasta.  Obecna forma furty pochodzi z XVIII wieku. Znajduje się przy ulicy Zamkowej i jest jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc na mapie Sandomierza.

6. Pierścień z kamieniem pasiastym

Widziałeś_aś kiedyś pierścień mający stu centymetrowy obwód, gdzie oczko pierścienia waży aż 30 kg?Kolejna atrakcja Sandomierza! Oczko pierścienia to krzemień pasiasty, zaliczany do polskich kamieni szlachetnych. Zwany jest polskim diamentem, występuje tylko w jednym miejscu na świecie, konkretnie na ziemi sandomierskiej. Dlatego też znajdziecie tu wiele straganów z biżuterią z tego właśnie surowca.

CIEKAWOSTKA

Krzemień pasiasty dodaje energii, wzmacnia witalność, usuwa zmęczenie, a także chroni przed negatywnymi wpływami zewnętrznymi. Poleca się go tym, którym brakuje pogody ducha i optymizmu.

7. Ratusz i Kotwica

Ratusz jest jednym z najpiękniejszych ratuszy renesansowych w Polsce. Usytuowany jest w centralnej części Starego Miasta, wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku. Pod Ratuszem w XIX wieku obszerna piwnicy, służyła za więzienie. Torturowano w niej obwinionych. Świadczyły o tym haki i kółka w ścianach. Od południowej strony znajduje się charakterystyczny zegar słoneczny. W Ratuszu znajduje się Urząd Stanu Cywilnego, a w podziemiach jest klubokawiarnia Lapidarium. Ratusz nie jest udostępniony do zwiedzania.

Z wieży ratuszowej każdego dnia o godz.: 12:00 rozbrzmiewa hejnał sandomierski, natomiast co kwadrant usłyszymy dzwony.

Od 20.06.2004 roku obok ratusza znajduje się metalowa rzeźba w kształcie kotwicy z łańcuchem. Z tym, że do rzeźby jej daleko, ponieważ to kotwica wyciągnięta z rzeki, pochodzi z XIX w. Pomysłodawcą jest sandomierski artysta Cezary Łutowicz, który wpadł na pomysł, by w tym miejscu „zakotwiczyć niebo”. Pionowo zamocowany łańcuchem, faktycznie sprawia takie wrażenie.

W przestrzeni “Starego miasta” w Sandomierzu brakowało mi odniesienia do Wisły. To Wisła stwarzała warunki do osiedlania się człowieka w pradziejach. W czasach średniowiecza do końca wieku dziewiętnastego rzeka żywiła, broniła, i bogaciła mieszkańców miasta. Otrzymałem od przyjaciela b. właściciela portu /Jerzy Strząska/ oryginalną dziewiętnastowieczną kotwicę. Kotwica została znaleziona w nurcie Wisły na wysokości Sandomierza. Był to czas kiedy zmieniały się tysiąclecia. Jak wiemy, kotwica jest symbolem nadziei. Postanowiłem użyć jej do instalacji “Zakotwiczenie nieba”… jako przesłanie na nowe tysiąclecie. Stała się ona jeszcze jednym symbolem Sandomierza, lubiana przez mieszkańców i zauważana przez turystów.

Cezary Łutowicz

8. Rynek: studnia, kamienice

Rynek w Sandomierzu jest mocno przechylony, różnica wysokości jest widoczna i odczuwalna. Znajduje się na nim charakterystyczna drewniana studnia oraz kamienica.

Studnia pochodzi z lat 70. XX wieku, wyznacza miejsce, w którym niegdyś rzeczywiście istniał szyb studni miejskiej. Warto zwrócić uwagę na metalowy kołowrót, pochodzący z XIX wieku. Jest oryginalny i bardzo dobrze zachowany.

Kamienica Oleśnickich uważana jest za najpiękniejszą kamienicę Sandomierza, jedna z nielicznych z zachowanym podcieniem.

Udokumentowaną historię najbardziej znanej i jednej z najpiękniejszych sandomierskich kamienic, można cofnąć najdalej do XVI w., kiedy właścicielem nieruchomości był wojewoda brzesko-kujawski Andrzej Leszczyński. Według miejskiej tradycji, w tym budynku kalwini, luteranie i bracia czescy podpisali w 1570 r. tzw. zgodę sandomierską, pakt wzajemnej tolerancji. Najprawdopodobniej dom uległ zniszczeniu w wielkim pożarze miasta w 1757 r. Po tym tragicznym wydarzeniu działkę zakupili Oleśniccy, którzy około lat 1770-1780 wznieśli na niej budynek, w kształcie dzisiaj nam znanym, być może wykorzystując ocalałe starsze relikty. Hipotetycznym architektem tej kamienicy był ks. Józef Karśnicki (Karsznicki), późniejszy budowniczy kościoła benedyktynów na Świętym Krzyżu. W drugiej połowie XIX w. zniszczeniu uległ szczyt fasady wsch. budynku, zastąpiony trójkątnym frontonikiem. Pierwotny wygląd przywrócono mu w latach 1955-1958, według projektu architekta Józefa Jamroza. W trakcie wykonanych wówczas remontów odnowiono również elewacje i wnętrza. W kamienicy mieści się Muzeum Okręgowe, a część parteru zajmuje od 1995 r. Poczta Polska. Piwnice budynku zostały włączone do podziemnej trasy turystycznej, której wylot znajduje się w budynku ratusza. /źródło:zabytek.pl/

9. Mały Rynek

Miejsce tętniące życiem. Można tu kupić pamiątki, m.in. biżuterię z krzemienia pasiastego, sandomierskie krówki, cydr, nalewki, magnesy. Na Małym Rynku odbywają się również imprezy kulturalne. 

10. Brama Opatowska

Jedna z najlepiej zachowanych bram miejskich w Polsce, a jednocześnie główna brama wejściowa na sandomierską Starówkę. Jest to gotycka brama wjazdowa z II połowy XIV w. Została zbudowana dzięki fundacji Kazimierza Wielkiego, jako element murów obronnych miasta. 

Miasta strzegły niegdyś cztery bramy: Zawichojska, Lubelska, zwaną też Rybacką oraz Krakowska i Opatowska. Przetrwała tylko jedna z nich- Brama Opatowska. Pozostawały jeszcze furty, w tym zachowana do dziś Dominikańska, zwana Uchem Igielnym. Obecnie Brama Opatowska ma ok. 30 metrów wysokości, lecz pierwotnie była trochę niższa. Dzięki hojności sandomierskiego lekarza Stanisława Bartolona w XVI wieku, wzbogacono bramę o attykę.

Na samej górze bramy znajduje się taras widokowy, z którego można podziwiać Sandomierz z góry. Wejście jest płatne.

11. Bazylika katedralna Narodzenia NMP

Jest to gotycka świątynia wzniesiona (w miejscu wcześniejszego kościoła) z fundacji Kazimierza Wielkiego w latach 1360 – 1382. Jest głównym zabytkiem Sandomierza.

Wnętrze jest zupełnie inne niżeli w Kościele Św. Jakuba. Tutaj jest bogate wykończenie, przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego, freski bizantyjsko-ruskie, ołtarze rokokowe, obrazy i rzeźby, m.in. kalendarz, w skład którego wchodzi 12 obrazów. Ołtarze i portale Katedry wykonane są z czarnego marmuru a ozdobione marmurem różowym.

12. Dom i muzeum J. Długosza

Dom Długosza został zbudowany w 1476 r. z fundacji słynnego historyka – jeden z najlepiej zachowanych gotyckich domów mieszkalnych. Wewnątrz mieści bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego.

Muzeum posiada bardzo cenne zbiory z zakresu malarstwa, rzeźby sakralnej, tkaniny, drobnej plastyki oraz elementów wystroju architektonicznego, jak również sztuki zdobniczej, ceramiki, kolekcji mebli, numizmatyki i archeologii.

13. Zamek Królewski w Sandomierzu

Zamek wzniesiono w XIV w. na miejscu dawnego grodu, później został przebudowany, w swojej obecnej postaci jest wyrazem przemian i nawarstwień historycznych. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Okręgowego, w którym można obejrzeć wystawy poświęcone Sandomierzowi oraz kolekcję wyrobów jubilerskich jak i dzieł sztuki z krzemienia pasiastego.

14. Kozie Schodki

Łączą ulicę Długosza z ulicą Rybitwy. Kozie schodki to miejsce, z którego można spojrzeć na Sandomierz z wyjątkowej perspektywy 23 metrów. W zasięgu wzroku znajdują się Góry Pieprzowe oraz Wisła. Zejście po kozich schodkach na dół to przejście ze strefy zabytkowych, sandomierskich zabudowań na zielony i rozległy plac Papieski.

15. Zbrojownia Rycerska

W zbrojowni można zobaczyć, a co najciekawsze przymierzyć zbroje rycerskie, wziąć miecz, kuszę, czy halabardę. Zbrojownia rycerska posiada dużą ekspozycję broni: piki, halabardy, włócznie, broni białej (miecze, topory, rapiery), tarcze, hełmy, armaty z 15 i 17 wieku, hakownice, muszkiety. Pośród tajemniczych pomieszczeń siedzibę znalazła “katownia” w której są dyby, pręgierz i maski hańbiące.

Zbrojownia jest czynna tylko w w sezonie: kwiecień – październik, w godzinach 10 – 16
Bilety wstępu: normalny 10 zł, ulgowy 8 zł

16. Podziemna Trasa Turystyczna

Podziemna Trasa Turystyczna to podziemia Starego Miasta, które są udostępnione do zwiedzania. Za ich powstanie odpowiada warstwa lessu charakterystyczna dla tego regionu. Podziemne korytarze pełniły rolę składów kupieckich, przechowywano tam głównie wino, śledzie i sól oraz były schronieniem w niebezpiecznych sytuacjach. Zapotrzebowanie na podziemne magazyny było ogromne, co spowodowało, że osiągały one nawet 15 metrów głębokości. Z biegiem czasu, kiedy to pozycja Sandomierza nie była już tak strategiczna, lochy odeszły w zapomnienie. Nieużywane, zaniedbane i niezabezpieczone stały się przyczyną katastrof budowlanych. Zajęli się tym tematem badacze z Akadami Górniczo – Hutniczej w Krakowie. Część wyrobisk została zlikwidowana, a pozostałą część przeznaczono do celów turystycznych. Obecnie trasa liczy 470 m. Najgłębsze wyrobiska znajdują się na głębokości 12 m. Każde z podziemnych pomieszczeń ma swoją nazwę, która stanowi nawiązanie do historii Sandomierza. 

Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich (Rynek 10).

Ceny w sezonie turystycznym (1 kwietnia – 30 września): bilet normalny: 20,00 zł, bilet ulgowy: 16,00 zł

Ceny po sezonie turystycznym (1 października – 31 marca): bilet normalny: 18,00 zł, bilet ulgowy: 14,00 zł

17. Ojciec Mateusz

Wystawa Ojca Mateusza w Sandomierzu zlokalizowana jest przy ul. Rynek 5. Można tu obejrzeć figury woskowe głównych bohaterów serialu jak i odwzorowane wnętrza z użyciem oryginalnych elementów scenografii: serialowej plebanii, kościoła, celi aresztu, gabinetu biskupa czy wnętrze komisariatu policji.

Bilet normalny – 19 zł
Bilet ulgowy –  17 zł

Wewnątrz budynku, tam gdzie kasa biletowa do muzeum figur woskowych znajduje się oficjalny sklepik z pamiątkami, w którym można kupić oryginalne gadżety związane z serialem “Ojciec Mateusz”.

Pod tym samym adresem mieści się kawiarnia Café Podano.

18. Bulwar Sandomierski

Bulwar im. Marszałka Piłsudskiego znajduje się z boku od Zamku Królewskiego, w stronę Wisły. Jest tu parking, plac zabaw oraz przystań żeglugi. Można tutaj obcować z nadwiślańską przyrodą obserwując architekturę miasta, pływając rowerkiem wodnym bądź kajakiem po stworzonej zatoczce. Wzdłuż brzegu Wisły jest również promenada.

19. Sandomierski Szlak Winiarski

Okolice Sandomierza to jeden z najbardziej zasobnych w owocowe sady rejonów Polski. Znajduje się tu ponad 20 tys. ha sadów jabłoniowych, 1400 ha sadów śliwowych i po ok. 600 ha sadów morelowych, brzoskwiniowych i czereśniowych. Region swoją wyjątkowość zawdzięcza m.in. specyficznemu mikroklimatowi, który sprawia, iż mamy tu do czynienia z najdłuższym w Polsce okresem wegetacyjnym. 

Pośród urokliwych wzniesień i dolin wyżyny sandomierskiej znajdziecie winnice zrzeszone w Sandomierskim Stowarzyszeniu Winiarzy.

20. Szlak Green Velo

Niebieski szlak rowerowy dookoła Sandomierza o nazwie “Sandomierskie Krajobrazy” ma kształt pętli, biegnącej na północ od miasta, przez Góry Pieprzowe do wsi Dwikozy i z powrotem. Połączony jest z Green Velo, liczy 24,8 km. Jest jedną z tras rowerowych, wytyczonych przez sandomierski oddział PTTK.
Trasa biegnie przez malownicze sady jabłoni i śliwek, które otaczają miasto. Poprowadzony jest głównie drogami asfaltowymi, o małym ruchu samochodów, a wzniesienia i zjazdy na trasie nie są zbyt uciążliwe. Trasa nadaje się więc na wycieczkę o charakterze rekreacyjnym, ma walory widokowe i przyrodnicze. Pokonanie trasy i zobaczenie pobliskich atrakcji zajmie około 3-4 godzin.

Trasa szlaku rowerowego: Sandomierz, ul. Żeromskiego, okolice seminarium, początek szlaku (0,0 km) – Chwałki (1,9 km) – Nowe Kichary, ruiny kaplicy (7,8 km) – Dwikozy (12,3 km) – Rezerwat “Góry Pieprzowe” (21,8 km) – Sandomierz, centrum, ul. Browarna (24,9 km).

21. Góry Pieprzowe

Dla mnie to taka wisienka na torcie w lessowej krainie.

Góry Pieprzowe, zwane Pieprzówkami lub Górami Różanymi– wszystkie te nazwy mówią o jednych, mianowicie przez niektórych uznawane za najstarsze góry w Polsce! Znajdują się na krańcach Gór Świętokrzyskich.

Dlaczego Pieprzówki? Na Góry Pieprzowe składa się szereg wzgórz zbudowanych m.in. z łupków kambryjskich (bardzo starych skał powstałych ok. 500 mln lat temu), swym kolorem i wyglądem przypominają ziarna pieprzu. Znajdują się tu również liczne stanowiska roślinności kserotermicznej i stepowej.

Dlaczego o Pieprzówkach mówi się, że są to Góry Różane? Miejsce to uznawane jest za największe skupisko pod względem ilości występujących gatunków róż dziko rosnących w Polsce. Na 25 gatunków występujących w Polsce aż 12 znajduje się właśnie tutaj. Najbardziej atrakcyjnym okresem, aby je podziwiać jest maj i czerwiec, przypada wtedy okres kwitnienia, oraz przełom lata i jesieni, kiedy krzewy pokrywają się czerwonymi owocami.

Znajduje się tu Rezerwat Przyrody.

Jest to super miejsce na zachód słońca jak i podziwianie widoku na Wisłę oraz sandomierskie Stare Miasto. 

Na samej górze znajdują się kilka ławek.

Jak tu dotrzeć?

1. Czerwonym szlakiem ze Starego Rynku – dystans to ok. 3 km do wejścia do Rezerwatu
2. Bezpłatny parking przy rezerwacie i stąd czerwony szlak. Link do parkingu: https://goo.gl/maps/Ft9jTF1878jLWRBL9
3. Opcja dla osób, którym połażenie nie po drodze 🙂 Płatny parking przy pizzerii obok Willi Dzika Róża- tuż przy punkcie widokowym. Link do parkingu: https://g.page/PizzeriaSandomierzGoryPieprzowe?share

Ja szłam czerwonym szlakiem, który najpierw prowadzi starorzeczem Wisły a później wspina się na wzgórza wyjątkowych Gór Pieprzowych/Różanych.

W tym miejscu, z poniższego zdjęcia możesz zdecydować czy iść za szlakiem- czyli wąską ścieżką dość ostro w górę, która prowadzi przez wzgórze sadów czy prosto. Obie możliwości zaprowadzą Cię do celu. Ja szłam cały czas szlakiem w pierwszą stronę, a w drugą prostą ścieżką.

Ostatnie podejście pnie się mocniej w górę.

---

GDZIE SPAĆ W SANDOMIERZU?

Polecam Wam nocleg, w którym ja się zatrzymałam i uważam, że jest super. Lokalizacja jedynie ok. 10-15 min spacerem od ścisłego Starego Miasta a 1 km od Wąwozu Królowej Jadwigi. Pokoje są nowoczesne, czyste, z łazienkami. Na powitanie czekają krówki, jabłka i kamień optymizmu. Do dyspozycji gości jest wyposażona kuchnia, ogród z altankami, leżakami, grillami oraz strefą dla dzieci. Jest możliwość wypożyczenia rowerów.

Strona internetowa Willi Krzemień

---